Niesamowita aura niewielkiego miasteczka, przepiękne pejzaże nad malowniczo wijącą się rzeką Wisłą, spuścizna historyczna i artystyczna, to tylko kilka z powodów dla których wybór Kazimierza Dolnego na weekend jest świetnym pomysłem.
Kazimierz Dolny to miejsce ukochane przez artystów, stało się swoistą stolicą kultury i sztuki, mekką polskiej bohemy. Miasteczko, którego nie można porównać z żadnym innym, jego unikatowy klimat czyni go naprawdę wyjątkowym.
Kazimierz słynie z bogatej historii kolonii artystycznej, najstarszych czynnych organów w Polsce, lessowych wąwozów, ciekawych festiwali, jedynego w Polsce Muzeum Sztuki Złotniczej oraz największej w kraju flotylli rzecznej.
Krótki rys historyczny miasta
Pierwsze wzmianki o Kazimierzu sięgają XII wieku, kiedy to na obecnych ziemiach istniała niewielka osada zwana „Wietrzną Górą” Zapiski kronik dawnych dziejów wskazują, że ziemie te w 1181 książę Kazimierz Sprawiedliwy przekazał siostrom norbertankom z krakowskiego Zwierzyńca i najprawdopodobniej, to one z wdzięczności zmieniły nazwę osady na Kazimierz na cześć darczyńcy. Rozwojowi tego miejsca sprzyjało dogodne położenie przy szlaku handlowym łączącym Ruś ze Śląskiem i Pomorzem, a także w późniejszym okresie budowlane inwestycje króla Kazimierza Wielkiego, który był fundatorem budowy Zamku na wzgórzu i Kościoła Farny. Znaczący wkład w rozwój miasta ma również rzeka Wisła, dzięki której miejscowi kupcy dorobili się fortun sprawiając rzeką zboże aż do Gdańska.
Po okresie załamania i powolnego upadku miasta związanego z najazdem szwedzkim, a potem jeszcze wojną północną i okresem zaborów i powstań, Kazimierz Dolny na nowo zaczął się odradzać pod koniec XIX wieku. Atrakcyjne położenie, dawna architektura i specyficzny klimat miejsca sprawiły, że w okresie rozwoju żeglugi parowej i kolei żelaznej, miasteczko stało się popularnym kurortem. Z początkiem XX wieku rozpoczęła się nowa era Kazimierza - wiek sztuki, wtedy to miasto stało się prawdziwą mekką artystów.
W drugiej połowie XX wieku, za sprawą świata artystycznego zaczęła się także powoli rozwijać turystyka. W Kazimierzu i okolicach naszpikowanym zabytkami i atrakcjami turystycznymi powstało wiele pensjonatów i hoteli. Dziś Kazimierz Dolny w okresie od wiosny po późną jesień jest jednym ze sztandarowych kierunków weekendowych.
Największe atrakcje Kazimierza Dolnego i okolic
Zespół zamkowy - pięknie położony na wzgórzu, ufundowany w drugiej połowie XIV wieku przez króla Kazimierza Wielkiego, stał się jednym z głównych symboli miasta. Jego potężna bryła majestatycznie góruje nad doliną, nocą pięknie oświetlana przez iluminacje, przypomina o bogatej w historie przeszłości. Powyżej zamku znajduje się pochodząca z końca XIII wieku wieża strażnicza, zwana potocznie basztą, jest to najstarsza z kamiennych budowli króla Kazimierza. Zamek nie przetrwał w pierwotnej formie, został zniszczony podczas najazdu szwedzkiego i niszczał w kolejnych stuleciach, obecnie pozostały tylko ruiny, które częściowo zaadaptowane są udostępniane do zwiedzania turystom.
Kościół Farny pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela i Św. Bartłomieja Apostoła - najstarsza świątynia datowana na 1325 rok, początkowo gotycka, potem rozbudowana w stylu ”renesansu lubelskiego”, Perełką tej budowli sakralnej są czynne do dziś organy z 1620 roku inspirowane sztuką flamandzką, podobno najstarsze w Polsce, na uwagę zasługuje również prezbiterium oraz kamienna chrzcielnica, rokokowe tabernakulum oraz ołtarz główny z XIX wiecznymi obrazami przedstawiającymi Św. Kazimierza Jagiellończyka i męczeństwo Św. Bartłomieja
Dzwonnica - pochodząca XVII wieku na pozostałościach średniowiecznej wieży mieszkalnej, spłonęła w 1853 roku. Odbudowana i nieco rozbudowana w 1886 roku stanowiła budynek mieszkalny. Obecnie swoją siedzibę ma w niej jedyne w Polsce Muzeum Sztuki Złotniczej z bogatą ekspozycją judaików, katolickich sreber ceremonialnych, sreber stołowych i imponująca kolekcją biżuterii.
Kościół Szpitalny pod wezwaniem Św. Anny , dawny szpital i przytułek Św. Ducha - ciekawy kompleks zabytkowych budynków, ich datowanie sięga 1530 roku, kiedy to pojawiają się pierwsze wzmianki o kaplicy, być może ówczesnym kościele, następnie w 1635 roku wybudowano szpital, a potem w latach 1649-1670 wybudowano murowaną świątynię, która w niemal ówczesnej formie przetrwała po dni dzisiejsze. Ołtarz główny pochodzi z XVIII wieku, natomiast drewniane ołtarze boczne datowane są na wiek XVII. Uwagę zwraca również ciekawa polichromia na łuku tęczowym.
Klasztor Ojców Reformatów i Sanktuarium pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny - ufundowany w 1589 roku, konsekrowany w 1591 stał się siedzibą Braci franciszkanów - reformatów, którzy stopniowo z upływem czasu powiększali świątynie, a w latach 1638-68 dobudowali do niej cześć klasztorną. W okresie okupacji w klasztor został zajęty przez gestapo, a w jego piwnicach urządzono więzienie. Po II wojnie światowej w roku 1956 w klasztorze powstało muzeum ciekawych eksponatów historycznych takich jak oryginalne rękopisy, stare druki, dawne rzeźby oraz relikty regionalne z okolic Kazimierza.
Synagoga - pierwotnie zbudowana w 1536 roku i odbudowana w stylu późnobarokowym w drugiej połowie XVIII wieku, stanowi ciekawy obiekt kultury żydowskiej. Do dziś zachowały się w jej wnętrzach bogate polichromie, pomimo że po II wojnie światowej urządzono w niej sale kinową i to kino działało aż do 2003 roku. Obecnie w sali modlitw dostępne jest dla zwiedzających stała ekspozycja o charakerze muzealnym, a w pozostałych pokoje wykorzystane zostały na miejsca noclegowe.
Stara Łaźnia - zaprojektowana przez architekta Jana Koszczyc Witkiewicza, wybudowana w 1921 roku początkowo pełniła funkcję łaźni i pralni miejskiej, z czasem przebudowana na restauracje i pensjonat, obecnie Od 2013 roku obiekt stanowi własność Stowarzyszenia Filmowców Polskich. oo starych czasach pozostał jedynie wmurowana w ścianę pamiątkowa tablica „Zakład Kąpielowo - Dezynsekcyjny wzniesiony przez Naczelny Nadzwyczajny Komisariat ds. walki z epidemiami.
Jatki miejskie - zabytkowa pozostałość po gminie żydowskiej. Koszerne jatki mięsne istniały tu już w XVI i XVII wieku, położone w centrum Małego Rynku zwanego również placem targowym. Zwiedzając Kazimierz Dolny nie można pominąć tej charakterystycznej drewnianej budowli.
Kamienice Przybyłowskie - wybudowane przez bogatych mieszczan braci Mikołaja i Krzysztofa Przybyłów stanowią piękny przykład późnorenesansowej manierystycznej architektury, łączącej w sobie miejscowe tradycje budowlane z wpływami włoskimi i niderlandzkimi. Oba budynki mają identyczny układ fasad, przyziemie z podcieniami o trzech arkadach i piętro z trzema oknami. Fasady misternie ozdobione płaskorzeźbami postaci ludzkich, zwierząt i ornamentami roślinnymi. Tematyka tych przedstawień to wątki obyczajowe, mitologia, można się doszukać także symboliki chrześcijańskiej I renesansowych grotesk. Dekoracje wykonane są w technice stiuku, a całość zwieńczona jednymi z najpiękniejszych w Polsce renesansowych attyk. Obecnie w kamienicach znajduje się hotel ”Willa pod Basztą”
Cmentarze Żydowskie - nie każdy uznaje za atrakcje turystyczną zwiedzanie starych nekropolii, ale niektóre z nich opowiadają naprawdę ciekawe historie. W Kazimierzu Dolnym po dawnej gminie żydowskiej pozostały pozostałości dwóch cmentarzy. Na jednym z nich przy ulicy Lubelskiej, obecnie znajduje się boisko przyszkolne, i tylko w jego kamiennym ogrodzeniu widoczne są fragmentu macew. Drugi natomiast przy ul. Czerniawy założony w 1851 roku został kompletnie zdewastowany przez faszystów w czasie II Wojny Światowej, ale po wojnie wydobyto ocalałe pozostałości potłuczonych nagrobków i wybudowano z nich na cmentarzu coś w rodzaju lapidarium, przypominające jerozolimską ścianę płaczu. Na cmentarzu tym zachowało się kilkadziesiąt nagrobków, z których najstarszy pochodzi z XIX wieku.
Studnie miejskie - ta najsłynniejsza w Rynku ma kilkuset letnią historię. Była niegdyś ulicznym zdrojem, unowocześnionym pod koniec XIX wieku o pompę abisyńską, co zdecydowanie ułatwiło czerpanie wody. Obecny wygląd studnia zawdzięcza wspomnianemu już wcześniej architektowi, to Jan Koszczyc Witkiewicz zaprojektował jej drewnianą obudowę i zadaszenie. W mieście znajdują się jeszcze dwie podobne, choć już nie tak słynne studnie, jedna na ul. Krakowskiej i jedna na ul.Lubelskiej.
Spichlerze zbożowe - te bardzo charakterystyczne budynki stanowią niejako symbol Kazimierza Dolnego. Na początku XVII wieku było ich tu około sześćdziesięciu, ale do dziś przetrwało zaledwie jedenaście. Są to wolnostojące budowle z kamienia wapiennego zwanego opoką. W najstarszym z zachowanych spichlerzy, wybudowanym przez kupca Mikołaja Przybyła, swoją siedzibę ma obecnie Muzeum Przyrodnicze.
Willa Pod Wiewiórką - przedwojenna siedziba Domu Marii i Jerzego Kuncewiczów zaprojektowana przez Karola Sicińskiego, który miał duży wkład w kształtowanie powojennego miasta, wybudowana w 1936 roku, zlokalizowana w pięknym ogrodzie dziś jest miejscem wielu spotkań i wydarzeń kulturalnych, głównie literackich, można również zwiedzić stałą ekspozycję
Kamienica Celejowska - podobno budynek ten jest jednym z najcenniejszych zabytków epoki manieryzmu w Polsce. Wzniesiony z wapiennego kamienia w 1635 roku przykuwa uwagę bogato zdobioną elewacją, wykonaną w technice stiuku i wysoką attyką, składająca się z trzech zębów z niszami, w których umieszczone są naturalnej wielkości figury - Jana Chrzciciela, Chrystusa Zbawiciela, Matki Boskiej i Św. Bartłomieja, który jest patronem fundatora kamiennicy Bartłomieja Celeja. Kamienica ta uznana została za najpiękniejszą w kraju, obecnie ma tu siedzibę jeden z oddziałów Muzeum Nadwiślańskiego - galeria malarstwa, grafiki oraz sala z makietą miasta według stanu z 1910 roku.
Inne atrakcje turystyczne
Kazimierz Dolny prócz wszystkich tych ciekawych zabytków, dzięki swemu położeniu geograficznemu, ma do zaoferowania również całą gamę innych atrakcji związanych z aktywnościami na świeżym powietrzu. Miłośnicy długich spacerów, rowerów, sportów wodnych czy jazdy konnej napewno znajdą tu coś dla siebie.
Turyści mają do wyboru spośród rożnego rodzaju atrakcji:
punkty widokowe - Góra Trzech Krzyży , Albrechtówka
szlaki piesze - wąwozy lessowe
przejażdżki bryczką, jazdy konne
ścieżki rowerowe
rejsy po Wiśle
wyjazdy Off Road
loty widokowe
parki linowe,
Kalendarz festiwali kazimierskich
Kazimierz jako kolebka kultury i mekka artystów oraz ludzi z nimi bezpośrednio związanych ma swój stały kalendarz imprez. Co roku różne wydarzenia kulturalne przyciągają do miasta tysiące miłośników sztuki oraz ciekawych turystów. Do najciekawszych festiwali zaliczam :
Festiwal Filmu i Sztuki DWA BRZEGI - organizowana od 1995 roku ciekawa impreza filmowa w roku 2020 planowany na 01-08 sierpnia;
Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych - kolorowa impreza popularyzująca autentyczne muzykowanie, folklor zgodny z tradycjami regionów w 2020 roku zaplanowany na 25-28 czerwca;
Festiwal W PÓŁ DROGI - artystycznie różnorodne przedsięwzięcie odbywa się we wnętrzach dawnej synagogi, uczta dla miłośników piosenki żydowskiej;
Festiwal KAZIMIERNIKEJSZYN - jak mówią o nim organizatorzy, wydarzenie bez spinki 100% rozrywki, dużo luźnej muzyki, freak-owych aktywności przy jednoczesnym obcowaniu z naturą, w 2020 roku planowany na 15-19 lipca
Festiwal Spotkania z Kulturą Żydowską PARADES - żywe spotkanie z kulturą żydowską, ciekawe prezentacje multimedialne, spacery tematyczne, wystawy fotograficzne oraz spotkania z artystami w 2020 roku zaplanowane na 19-23 sierpnia;
Festiwal KAZIMIERSKIE INSPIRACJE - to cykl odbywających się w miesiącach wakacyjnych spotkań, warsztatów i koncertów, impreza międzynarodowa organizowana przez Fundację Mars, Wenus i Zdrowie
Festiwal ORGANOWY - począwszy od 1972 roku co roku letnie koncerty organowe przyciągają do Kazimierskiej Farny wielu miłośników tego rodzaju muzyki. Wspominałam już o tym wcześniej, że w kościele Farny znajdują się najstarsze czynne drewniane organy w Polsce.
Jak zwiedzać Kazimierz Dolny
Mało jest w świecie takich miejsc, które na niewielkim obszarze skupiają, aż tyle ciekawych zabytków i atrakcji. Zwiedzanie Kazimierza jest naprawdę ciekawą przygodą, każdy znajdzie tu coś dla siebie Począwszy od sztuki, przez historyczne zabytki, aż po ciekawą przyrodę i jej walory naturalne. Kazimierz Dolny można zwiedzać na wiele sposobów :
Eko-Busem - w trakcie takiej przejażdżki kierowca opowiAda ciekawe legendy i anegdoty związane z dawnym Kazimierzem, a podczas krótkich postojów można podziwiać z bliska najciekawsze atrakcje Krainy Lessowych Wąwozów, czy wyjść na zdjęcia - pełną ofertę podrzucam tutaj
z licencjonowanym przewodnikiem - nie polecam konkretnej osoby, wszyscy są świetni, wystarczy sobie wygooglować hasło „Kazimierz Dolny - licencjonowany przewodnik„
z informatorem PTTK - rozwiązanie dla tradycjonalistów, mapa plecaki ładna pogoda i jest przygoda
Jeepem 4x4 - miłośnicy mocnych wrażeń będą zachwyceni takim Off Roadowym szaleństwem, jest kilka tego typu taksówek w mieście, łatwo je znaleść
spacerem błądząc po mieście - tak jak lubię najbardziej, poszwendać się pośród malowniczych uliczek z aparatem w ręku, skosztować lokalnych smakołyków, wsłuchać się w gwar deptaku
W Kazimierzu Dolnym działa Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Miasto Przyjazne Wszystkim”, która w odpowiedzi na liczne bariery architektoniczne, które uniemożliwiały osobom niepełnosprawnym swobodne poruszanie się po mieście, stara się monitorować zagadnienie i w miarę możliwości wprowadzać udogodnienia i podpowiadać praktyczne rozwiązania, choć na dzień dzisiejszy trudno jednoznacznie stwierdzić, że miasto jest przyjazne osobom niepełnosprawnym.
Z racji położenia, zachowanych kamiennych bruków, krętych uliczek, wysokich krawężników, wciąż nie jest łatwo poruszać się po mieście wózkiem.